Oftewel: hoe snel je van ‘normaal’ naar een flink conflict gaat.
Hoe het heel snel fout kan lopen in een arbeidsrelatie…. Dit keer een uitspraak van de Rechtbank Amsterdam, over een arbeidsconflict.
Een conciërge had gemeld dat de hoofdconciërge van de school in de gezamenlijke WhatsApp groep pornografische filmpjes en racistische foto’s had gepost. Vervolgens werd hij zelf als gevolg van het doen van die melding geschorst…
Altijd ingewikkeld zo’n integriteitskwestie, blijkt maar weer in de praktijk.
Start van het arbeidsconflict
In deze zaak kun je goed zien hoe betrokkenen heel snel in een negatieve spiraal terechtkwamen. Los van hoe de klacht jegens de hoofdconciërge werd opgepakt (die werd berispt en zijn arbeidsovereenkomst werd niet verlengd), werd het de melder – de conciërge dus – kwalijk genomen dat hij bij de rector van de school had geklaagd, in plaats van bij zijn direct leidinggevende. Die laatste voelde zich daardoor gepasseerd. Een bestuurder ging daarin mee (‘het team is nu stuurloos. Waarom ben je niet gewoon uit de appgroep gestapt?’). Hij kreeg een officiële waarschuwing en hem werd gevraagd op een andere plek verder te gaan re-integreren (hij was nog herstellende van een herseninfarct). De conciërge wilde dat niet, en hij liet het er niet bij zitten. Hij benaderde zijn leidinggevende voor een – naar eigen zeggen – constructief gesprek. Dat verliep niet goed. “Je bent een verrader waardoor je onbetrouwbaar bent en dus niet bij de groep hoort. Je bezorgt mij te veel werk en hoofdpijn met dit gedoe”, aldus de leidinggevende.
Spiraal naar beneden
Je ziet iedereen zijn posities innemen, de spanning snel oplopen; en de verhoudingen verkillen nu in rap tempo. De conciërge diende als gevolg van het gesprek een schriftelijke klacht in tegen zijn leidinggevende. Daarna ging het van kwaad tot erger. In reactie op de klacht stelde de leidinggevende: “Het feit dat de directeur en docenten het eerder wisten dan ik, maakt dat ik geen vertrouwen meer in hem heb. Dat heb ik hem verteld.” De school oordeelde dat de klacht ongegrond was, omdat de melder de juiste hiërarchische lijn had moeten volgen.
De standpunten verharden zich verder
Er volgde nog één gesprek (ditmaal onder leiding van een coach) met de melder en zijn leidinggevende. Dat gesprek ging over het al dan niet accepteren van de conciërge van de positie van zijn leidinggevende. Einde van dat verhaal was dat de conciërge werd geschorst. Die meldde zich vervolgens ziek en toen was de zaak natuurlijk helemaal bekeken. Beide kanten zaten op dat moment zo ver in het conflict dat ook de mediation die werd ingezet niet meer mocht baten. Voor wie Glasl kent: intussen was men al hoog op de escalatieladder beland.
Is zo’n arbeidsconflict te voorkómen?
Ik was hier niet bij betrokken, en kan (en wil) dus ook niet oordelen. De rechter kan dat wel, en hem werd dat ook gevraagd. Wel meen ik uit wat er in het vonnis te lezen staat, te mogen kunnen opmaken dat het niet zo had hoeven verlopen als er écht geluisterd was, als er écht interesse was geweest voor de persoon van de melder en waarom hij die uitlatingen in de WhatsApp groep kwetsend vond; als er niet gehamerd was op hiërarchie maar op oplossen; als de vertrouwenspersoon een rol had kunnen spelen; als de leidinggevende zich niet op de tenen getrapt had gevoeld, als de bestuurder zich sterker had opgesteld, als… afin. Er waren heel wat momenten in het proces, waar dingen nog teruggedraaid hadden kunnen worden. Maar zo is het dus niet gegaan.
Helaas zien we dat vaak bij een arbeidsconflict. Iemand moet als eerste een stap doen. Iemand moet misschien een keer slikken en diep nadenken en pas dán reageren. Of zelfs over zijn of haar eigen schaduw heenstappen. En in een conflict met verschil in hiërarchie (en dus positioneel machtsverschil) verwacht je die stap bij de hoogste in rang. Misschien voelt dat ‘oneerlijk’ of vervelend, maar het is een beetje zoals bij een ouder-kind relatie: ook dan wordt verwacht dat de ouder het verstandigst is – ook al wil die het kind liefst achter het behang plakken en valt het kind misschien ook best wat te verwijten.
Wat oordeelde de rechter?
Hoe dit afliep? De werkgever wilde van de conciërge af en vroeg bij de rechtbank om ontbinding van de arbeidsovereenkomst, met als reden een verstoorde arbeidsverhouding. De rechtbank oordeelde echter dat dat niet werd toegewezen. De school had de conciërge juist ‘moeten prijzen en de bescherming moeten bieden zoals van een goed werkgever wordt verwacht, toen deze de moed had om melding te maken van het grovelijk overschrijdend, seksistisch en racistisch gedrag van zijn dagelijks direct leidinggevende. In plaats daarvan heeft [de school] hem er (steeds) op aangesproken dat hij het incident niet op juiste wijze aan de kaak had gesteld.’
Verder vond de rechtbank dat de verhouding “ongetwijfeld een deuk [heeft] opgelopen, maar [niet is] gesteld of gebleken dat deze verhouding niet te repareren valt.” (Relevante omstandigheid daarbij was, dat de leidinggevende inmiddels een andere functie had en binnenkort met pensioen ging en niet langer leidinggevende van de melder zou zijn.)
De rechter stelde ook nog: “Als [de school] de melding van begin af aan op de juiste manier had aangepakt, is de kans groot dat het gedrag van [de conciërge] ook anders was geweest. In dit verband verdient nog aantekening dat de Klokkenluidersregeling [van de school] aan [de melder] de mogelijkheid biedt om hem naar een vertrouwenspersoon te verwijzen. Vast staat dat [de school] dat niet heeft gedaan.” De school mocht de conciërge dan ook niet verwijten dat die zich fel en onverzoenbaar had opgesteld en daarvoor geen excuses had willen maken, vond de rechter.
Weer samen verder na arbeidsconflict
Kortom: beiden (de school en de conciërge) zijn door de uitspraak van de rechter weer tot elkaar veroordeeld. Of dat soepel zal verlopen..? Daar kun je zo je twijfels bij hebben. Hopelijk doen ze van beide kanten hun best, en schakelen ze daar zo nodig hulp bij in. Of misschien komen ze tot de conclusie dat het niet werkt en gaan ze later alsnog met wederzijds goedvinden uit elkaar.
Kansen voor de toekomst?
Als de school (al dan niet samen met de conciërge) al die momenten waarop dingen verder geëscaleerd zijn, zou evalueren, zijn die momenten ook precies waar de kansen liggen om het in een volgend voorkomend geval anders aan te pakken. Met veel minder schade voor alle betrokkenen, én misschien juist een kans voor de school om er met elkaar sterker uit te komen. Dat wens ik ze toe.
Bron: Rb Amsterdam ECLI:NL:RBAMS:2020:2231
(voor wie van puzzelen houdt, want in deze geanonimiseerde uitspraak figureren [naam1] t/m [naam10] dus goed het hoofd erbij houden!)
